24 დეკემბერს რუსეთში უკრაინელი 18 წლის ალექსანდრე იაკუშენკოს თვითმკვლელობის შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა. ბიჭი ხერსონის ოკუპირებული ტერიტორიიდან რუსეთის ფედერაციაში ომის დროს გადაიყვანეს და მიმღებ ოჯახს გადასცეს. სავარაუდოდ, მას უკრაინაში დაბრუნება აუკრძალეს. უკრაინის ხელისუფლებამ ალექსანდრეს გარდაცვალების გარემოებების გამოძიება უკვე დაიწყო.
- ჩანაწერში ვკითხულობთ, რომ ახალგაზრდა 2024 წლის 10 იანვარს რუსეთის ფედერაციის კრასნოდარის სოფელ ახტანიზოვსკაიაში გარდაიცვალა. თუმცა თითქმის ერთი წლის განმავლობაში არაფერი იყო ცნობილი იაკუშენკოს გარდაცვალების მიზეზებისა და გარემოებების შესახებ.
მედიის ცნობით, 2022 წლის შემოდგომაზე, სოფელ ტოკარევკას (ხერსონის ოლქი) ბავშვთა სახლის ხელმძღვანელმა, ლიდია შარვარლიმ ყველა თავისი მოსწავლე რუსეთში წაიყვანა. მათ შორის იყვნენ 17 წლის ალექსანდრე იაკუშჩენკო და მისი და, 13 წლის კრისტინა.
რუსეთში ისინი მიმღებ ოჯახებს გადასცეს. ბიჭს უფლება ჰქონდა მას შემდეგ რაც 18 წლის გახდა, მიმღები ოჯახი დაეტოვებინა, მაგრამ ის მაინც დარჩა. ალექსანდრე იაკუშენკოს მიმღები ოჯახი ამბობს, რომ “ბიჭს უბრალოდ წასასვლელი არსად ჰქონდა”.
2024 წლის 10 იანვარს, დილით, იაკუშენკოს სახლთან ტყესთან ახლოს, მუშებმა ალექსანდრეს ცხედარი იპოვეს. ახალგაზრდამ თავი მოიკლა. მისი ტელეფონი გაანადგურეს. ახალგაზრდას თვითმკვლელობის მიზეზზე არც წერილი, არც სხვა რამ დაუტოვებია.
- გარდაცვლილის სკოლის მეგობრებმა ჟურნალისტებს უთხრეს, რომ ის ძალიან კეთილი და კომუნიკაბელური ბიჭი იყო, მაგრამ დიდი ხნის განმავლობაში დეპრესია ტანჯავდა, რადგან უკრაინაში დაბრუნება სურდა. ალექსანდრეს დედა ელენა ხმელნიცკის რაიონში ცხოვრობს, მას 2016 წელს ჩამოერთვა მშობლის უფლება. ახლა კი არ სჯერა, რომ მისმა შვილმა თავი მოიკლა.
“არ მჯერა, რომ მან თავი ჩამოიხრჩო. ველაპარაკე, ბედნიერი იყო. რა შეიძლება მომხდარიყო ერთ-ორ კვირაში?” – ამბობს ელენა იაკუშენკო.
“ახალ წლამდე დავურეკე და ვუთხარი, რომ მალე ჩამოვალ. იანვარში კი უკვე შემატყობინეს შვილის გარდაცვალების შესახებ. ვერ გეტყვით, როგორია ბავშვის დაკარგვა. მინდა, გაერკვნენ, როგორ გარდაიცვალა ჩემი შვილი”.
არსებობს ვარაუდი, რომ რუსეთის მეურვეობის ორგანოებმა ალექსანდრეს საბუთები წაართვეს, რათა სახლში ვეღარ დაბრუნებულიყო.
გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე მან მეგობრებს სოციალურ ქსელში ხმოვანი შეტყობინება გაუგზავნა, სადაც ამბობდა, რომ მისმა მშვილებელმა ოჯახმა „უთხრა, რომ საერთოდ არ სჭირდებოდათ“.
“მიმღებმა ოჯახმა გარდაცვლილის დასაკრძალად ყველაზე იაფფასიანი სასახლე შეარჩია და ისე დაკრძალეს. როდესაც სასაფლაოდან უკან დაბრუნების დრო დადგა მშვილებელმა ოჯახმა თქვა: “მადლობა ღმერთს, გარდაიცვალა. ნაკლები პრობლემა გვექნება”, – განუცხადა მედიას დაზარალებულის მეგობარმა ოლგამ (სახელი შეცვლილია უსაფრთხოების მიზნით).
მას შემდეგ რაც მომხდარი მედიაში გახმაურდა, საქმეს უკრაინის სამართალდამცავი ორგანოები და ხელისუფლება გამოეხმაურნენ. უკრაინის გენერალურმა პროკურატურამ განაცხადა, რომ ხერსონიდან წაყვანილი უკრაინელი მოზარდის გარდაცვალებასთან დაკავშირებით სისხლის სამართლის საქმე აღიძრა.
საქმე აღძრულია ომის დანაშაულის მუხლით, რამაც ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია (უკრაინის სისხლის სამართლის კოდექსის 438-ე მუხლის მე-2 ნაწილი). წინასწარ გამოძიებას უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურის მთავარი საგამოძიებო დეპარტამენტი აწარმოებს.
2022 წლიდან ალექსანდრე იაკუშჩენკო უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტროს მონაცემთა ბაზაშია დაკარგულად ითვლება. ის და მისი და კრისტინა ასევე იმ უკრაინელი ბავშვების სიაში არიან, რომლებიც რუსეთმა უკანონოდ წაიყვანა ოკუპირებული ტერიტორიებიდან. სია თითქმის 20 ათასი სახელისგან შედგება.
ამ დროისთვის მხოლოდ 388 ბავშვია დაბრუნებული.
უფლებადამცველმა, უკრაინის ადამიანის უფლებათა რეგიონული ცენტრის ადვოკატმა, რომელსაც უკანონოდ გაყვანილ ბავშვების საქმე ეხება, განაცხადა, რომ ეს არ არის ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც რუსი მშვილებლები უკრაინელ ბავშვებს საბუთებს ართმევენ და სამშობლოში დაბრუნებაში ხელს უშლიან.
გარდა ამისა, არის შემთხვევები, როდესაც ბავშვებს ტელეფონებზე აქვთ დაყენებული სპეციალური პროგრამა, რათა თვალყური ადევნონ მათ მოძრაობას.
რაშევსკაია ამბობს, რომ ყოფილა შემთხვევები, როდესაც ბავშვები სცადეს საზღვრის გადაკვეთა, მაგრამ დააკავეს და დააბრუნეს რუსულ მიმღებ ოჯახებში.
ფეისბუქის საკუთარ გვერდზე უფლებადამცველი ამბობს, რომ ალექსანდრე იაკუშენკოსთან არსებულმა სიტუაციამ აჩვენა “სამართლებრივი ვაკუუმი”, რომელიც წარმოიშვა დეპორტირებულ უკრაინელ ბავშვებთან მიმართებაში.
“ალექსანდრე არ იყო დეპორტირებული კლასიკური გაგებით”, – ამბობს ის.
რუსეთის ხელისუფლებას ალექსანდრე იაკუშენკოს გარდაცვალებაზე კომენტარი არ გაუკეთებია, თუმცა მანამდე უკრაინელი ბავშვების რუსეთში გაყვანას ნებაყოფლობითი უწოდა და ეს ნაბიჯი უსაფრთხოების მიზეზებით ახსნა.
2023 წლის მარტში, სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლომ გამოსცა დაპატიმრების ორდერი რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინისა და ბავშვთა უფლებების კომისრის მარია ლვოვა-ბელოვას მიმართ, რომლებიც ეჭვმიტანილები არიან უკრაინელი ბავშვების უკანონო მასობრივი ექსპორტის ორგანიზებაში.
ICC განიხილავს ამ ქმედებებს, როგორც ომის დანაშაულებს.
